Passie voor Bach 2024-2025

In 18de eeuw voorzagen muziekuitgevers of componisten populaire concerten regelmatig van een 
titel om de verkoop te stimuleren. Zo gaf Antonio Vivaldi de twee concerten in dit programma hun 
naam op grond van het bijzondere verhaal dat er achter schuil gaat. Een afschrift van Grosso 
Mogul bereikte Johann Sebastian Bach, die het bewerkte tot een orgelcompositie.
Bach zélf gaf zijn instrumentale werken uiterst zelden een titel. Zo kregen de zes concerten die hij 
in 1721 aan de markgraaf van Brandenburg stuurde pas na zijn dood de naam Brandenburgse 
Concerten. Voor zijn zeven toccata’s voor klavecimbel liet Bach zich inspireren op de zon, de maan 
en de vijf met het blote oog zichtbare planeten. Voor de Toccata in c-klein met zijn gigantische 
dubbelfuga heeft ongetwijfeld Jupiter model gestaan.

In december 1721 trouwde de jonge weduwnaar Johann Sebastian Bach met sopraan Anna 
Magdalena Wilcke. Zij was als net als Bach in dienst van prins Leopold van Anhalt-Cöthen en 
was als Hof-Cantatrice na Bach de best betaalde musicus van diens hofkapel. Zij was afkomstig 
uit Weissenfels, waar haar vader als trompettist werkte en waar zij tijdens haar opleiding 
ongetwijfeld veel aria’s heeft gezongen van Krieger, de kapelmeester aldaar. Na de verhuizing 
van de familie Bach naar Leipzig trad Anna Magdalena niet meer in het openbaar op maar 
samen met haar man zong zij wel bij besloten bijeenkomst zoals jubilea en huwelijken. Bij 
dergelijke gelegenheden vertolkte zij meer dan eens de cantate O holder Zeit. Uit de virtuose 
sopraanpartij kunnen we opmaken dat Anna Magdelena een begenadigde zangeres moet zijn 
geweest.

Na de dood van Johann Kuhnau in 1722 moest het stadsbestuur van Leipzig op zoek naar een 
nieuwe Thomascantor. De keuze viel op Telemann, de beroemdste componist van Duitsland, 
maar die werkte in Hamburg voor een salaris waar Leipzig niet tegenop kon. De volgende 
kandidaat was Christoph Graupner, werkzaam aan het hof van Darmstadt maar de landgraaf 
van Hessen was niet genegen zijn kapelmeester te laten gaan. Men besloot uiteindelijk genoegen 
te nemen ‘met een middelmatige’ kandidaat. En zo mocht Johann Sebastian Bach op 7 februari 
1723 twee proefcantates (BWV 22 en 23) uitvoeren in de Thomaskerk. De muziek viel in de smaak 
en in de krant was te lezen dat ze ‘sehr gelobet’ werden. Korte tijd later vestigde Bach zich met 
zijn familie in de stad waar hij tot zijn dood zou blijven werken.

In de 18de eeuw probeerden componisten hun muziek op zoveel mogelijk plaatsen uit te voeren. 
Soms dwongen de lokale omstandigheden hen om de oorspronkelijke bezetting aan te passen. 
Zo voegde Bach ergens tussen 1717 en 1720 twee gambapartijen toe aan een ouder concert voor 
twee altviolen, cello, contrabas en basso continuo, omdat zijn broodheer in Köthen dat instrument 
bespeelde. In 1721 stuurde Bach de nieuwe versie met vijf andere concerten naar de markgraaf 
van Brandenburg. Vandaag hoort u het origineel van dit zesde Brandenburgse Concert. Van 
het vierde Brandenburgse Concert verving Bach jaren later in Leipig de vioolsolo door een 
klavecimbelpartij om zelf als toetsenist te kunnen schitteren.