In de repetitieruimte bij De Militaire Passie

Op 14 en 15 april zal Hangar 11 op Vliegveld Twenthe het toneel zijn voor De Militaire Passie. De voorstelling vertelt het verhaal over militairen op een missie en is gebaseerd op het passieverhaal. Net als in The Passion op televisie wordt gebruik gemaakt van bestaande popnummers. Deze zullen worden uitgevoerd door het Orkest Koninklijke Luchtmacht. Er zal dan ook een groot ensemble te zien en te horen zijn. Die laatste groep repeteert in Enschede op het moment dat ik op bezoek ga bij een repetitie van de hoofdcast in een zaal in Amsterdam. Ik ben namelijk uitgenodigd om daar een kijkje te nemen en krijg de gelegenheid wat vragen te stellen over deze unieke productie.

Verslag door Jeroen Hendrik

Laus Steenbeeke, Rutger de Bekker, Sjoerd Spruijt, Lisa Schol, Desi van Doeveren, Silyan El Kattabi en Roosmarijn Luyten zijn inmiddels een week bezig. Pas in de trein terug lees ik dat Roosmarijn dit jaar genomineerd is voor een Musicalaward, te laat om haar daarmee te feliciteren.

Niet iedereen van de cast is de hele dag beschikbaar, dus er wordt begonnen met delen waarin de vroege vertrekkers een grote rol spelen. Gevolg hiervan is dat ik bij binnenkomst meteen val in een van de meest intense, dramatische scènes van het stuk. Dus vloeien bij mij al de eerste tranen terwijl ik pas net ben gaan zitten. En dan is dit alleen nog een oefening van de tekst, terwijl de acteurs op hun stoel zitten. Het is alvast veelbelovend voor de uiteindelijke versie.

De repetities zitten in de laatste week, en er zijn al veel details uit het oorspronkelijke script verdwenen of veranderd. Eén Coldplay-nummer is inmiddels gesneuveld. Voor de liefhebbers die hier van schrikken: ‘Fix you’ zit er nog wel in en de manier waarop er over dat nummer wordt gesproken zal dat zeker zo blijven. In deze ruimte werken regisseur Anne de Blok en schrijver Danny Westerweel, die deze dagen ook nog voor het instarten van de muziek zorgt, in dit proces goed samen. Zo zien we in de scripts ook losse bladen van nieuw geschreven scènes. Er wordt geoefend met bewerkte geluidsbanden van het orkest. Anne Verhart, die voor de vocale arrangementen zorgt, verwerkt dagelijks de wensen zodat de dag erna met passende begeleiding verder kan worden geoefend. Moet een einde anders, een nummer ingekort, dan wordt dit doorgegeven en is er de volgende dag een nieuwe versie. Diezelfde korte lijnen zijn er met het ensemble: als wordt besloten een bepaald zanggedeelte een keer te herhalen, weet Anne de Blok te melden dat de ensembleleden daar ook blij van zullen worden: ze vinden het een heerlijk stuk.

De acteurs blijken al goed in hun rol te zitten, en denken mee met de invulling van de scene. Soms door een ander voorstel te doen om als insteek te proberen, dan weer door aan te geven hoe zij een bepaalde verandering in de tekst ervaren. Het zijn prachtige voorbeelden van hoe- naast de toon waarop - ook de context waarin je iets zegt van belang is voor wat je wilt zeggen. 

Waar ik het oorspronkelijke script had gelezen, en dus de gespeelde stukken goed kon plaatsen, is het lastiger mee te gaan in de enscenering. Geen tank in de repetitieruimte, of torens, maar het is mooi om te zien hoe het zetten van de scènes tot enthousiasme leidt. De beschrijving wat we als publiek dan zullen zien laat me dat dan vervolgens wel snappen en maakt me wederom heel nieuwsgierig naar het eindresultaat.

De samenwerking achter de schermen

De lunchpauze biedt de gelegenheid om wat meer informatie over de achtergrond van het stuk te krijgen. Ik spreek dan met Anne en Danny:

Deze militaire passie is ontstaan door een opdracht van Defensie om iets te maken met het passieverhaal in een theatrale vorm. Vast staat dat het Orkest Koninklijke Luchtmacht meedoet en twee dagen in een hal zal worden opgevoerd. Er volgt een brainstorm tussen Gerard Cornelissen (Theater Producties Twente), de dirigent van het stuk en de twee tafelgenoten over wat ze zouden kunnen maken. Danny heeft hierop een anekdote bedacht van soldaten die op missie gaan, daar iets traumatisch ervaren, vervolgens terugkeren en daar de mentale last van dragen. Dit wordt gelijkgesteld aan de lijdensweg van Jezus. In het verhaal zijn dus elementen uit het passieverhaal verwerkt. Abstractere thema’s als vriendschap, liefde, geloof en hoop, maar ook letterlijke elementen. Er zit een Petrus-figuur in en een Judas-figuur en er is een laatste avondmaal. Het heeft de vorm van The Passion, dus met bekende nummers, omdat dat ontzettend goed werkt, zeker met de huidge beschikbare mensen. “Het orkest is echt geweldig en we hebben ontzettend goede zangers. Bij de Engelstalige nummers hebben we eerst geprobeerd om ver- en hertalingen te doen, maar dat werkte niet goed. De herkenbaarheid van de nummers is belangrijk en dramaturgisch kunnen ze er in.”

Voor die nummers kon gekozen worden uit zo’n 1000 nummers die door het orkest waren aangeleverd. Hiermee heeft Danny een eerste voorzet gemaakt en met de opbouw van de scènes erbij hebben ze vervolgens bij elke van de momenten gekeken naar het gevoel dat het oproept. Van “Live en let die” wist Anne dat het een geweldig middenstuk heeft dat ook als een soort oorlog klinkt. (In de repetitie werd bij dit nummer juist gekeken welke delen gebruikt zouden moeten worden om het goed in de scene te laten passen). Er zitten nummers van artiesten in die in kringen controversieel zijn – Marco Borsato en Michael Jackson. Dit blijkt niet een bewuste keuze. Deze hebben de voorstelling gehaald op het gevoel dat het nummer (en dus niet de artiest) oproept. Het is “De Waarheid” dat Marco Borsato een aantal ‘bangers’ heeft die heel goed passen.

Een verhaal als dit is toch andere koek dan de historische wervingsspots van defensie, waar het avontuur centraal staat. Het is een ook verhaal dat niet strookt met het heldenepos dat een doorsnee oorlogsfilms toch is. Maar de herkenbaarheid en de realiteit wordt juist door hen belangrijk gevonden. Er komen hierdoor verhalen los: er zijn mensen die op missie zijn geweest en kameraden zijn verloren. Dat dit de consequentie kan zijn mag echt verteld worden. Juist door eerst de motivatie te belichten waardoor ze gekozen hebben voor het leger. In een tijd dat iedereen vooral bezig is met het halen van persoonlijk succes kiezen zij voor iets dat groter is dan henzelf, om iets voor een ander te doen. En vervolgens te belichten in wat voor situatie ze terecht komen. 

Wat opvalt is dat de cast bestaat uit allemaal mensen die al eens met een ander castlid samen in een voorstelling hebben gestaan. Dat blijkt toeval, maar blijkt wel heel prettig aan het begin van de repetitie. “Je bent dan meteen al verder dan de kennismakingsfase en kun je meteen beginnen. Iedereen durft dan ook meteen.” Omdat dit in drie weken moet worden gemaakt is het een enorm voordeel. Want dat hier in heel korte tijd iets moois gemaakt moet worden is een feit.

Het aankomende weekend zijn de eerste repetities samen met het ensemble. Van eerdere repetities zijn filmpjes doorgestuurd, waarvan ze heel enthousiast worden. Inmiddels staat het geraamte van de voorstelling en hopen ze deze middag alles tot het eind te hebben gerepeteerd. Wetend dat al een flink deel al is gezet, kunnen ze rustig het weekend in (dat voor hen dus 2 dagen later valt).