Loflied op Defensie vol Bijbelcitaten krijgt geleidelijk meer reliëf

Hangar 11 op Vliegveld Twenthe bij Enschede is nu een evenementenlocatie, met een rijke historie. Bij de officiële opening in 1946 deed het dienst als vliegbasis tijdens de Koude Oorlog, meer recent zijn er staaljagers van het model F-16 gestationeerd. Nu speelt De Militaire Passie zich in de hangar af, muziektheater dat als ondertitel heeft Geloof, hoop en liefde als missie. In de tijd van de Goede Week zijn tal van passies in ons land te beluisteren, nu komt daar dus de militaire passie bij.

Bron: Theaterkrant.nl, Kester Freriks, 15 april 2025

Het Orkest Koninklijke Luchtmacht met als dirigent Jasper Staps zorgt voor muzikaal vuurwerk met, zoals te verwachten van een militaire kapel, veel koper, lekker stevig aangezet en voluit gespeeld. Acteur Laus Steenbeeke treedt op als verteller en als sergeant-majoor. Steenbeeke, met juiste dictie en mooie vloeiende spreekstijl, verbindt op ingenieuze wijze de passiemuziek, zoals vooral bekend door de Matthäus Passion van Bach, met de lotgevallen van zes soldaten tijdens een strijdvaardige missie in Afghanistan.

Hij verhaalt over degenen die het gevaar zoeken of juist het gevaar ontwijken, daarbij voortdurend citerend uit de Bijbel. Soms is de woordkeuze zalvend en wervend als het gaat over jonge mannen en vrouwen die zich aanmelden bij Defensie. Ze koesteren idealen om de wereld ‘een ietsje beter te maken’ en vrede te brengen, en nemen geen genoegen met een doorsnee bestaan. In de rol van sergeant-majoor geeft Steenbeeke op de Militaire Academie enkele lessen in tijgeren en aanvalstactiek. Geleidelijk zoomt het verhaal in op zes militairen, onder wie hoofdrolspeler soldaat Tom. Ze gaan op vredesmissie, terwijl Toms geliefde Imke thuisblijft.

Al meteen in de dynamische openingsscène klinkt Come Together van de Beatles, daarna horen we tal van buitenlandse en Nederlandse pophits als Major Tom van Bowie en Omarm Me van BLØF. Zang door een groot koor wisselt af met zangpartijen van solisten als Rutger de Bekker, Roosmarijn Luyten, Sjoerd Spruijt en Lisa Schol. Je zou de koorzangen kunnen vergelijken met de koralen van Bach en de solo’s met diens aria’s. Dat is door Anne de Blok en Danny Westerweel, regie en script, slim bedacht. Voeg daarbij de vele Bijbelse vergelijkingen en je krijgt een wat wonderlijk mengsel van lof voor Defensie en een pleidooi voor  krijgsmacht, oorlogsmissie, spanning, vriendschap en zelfs verraad.

De focus ligt op soldaat Tom (Sjoerd Spruijt) die zich laat verleiden tot een missie in een dorp in Afghanistan, dat bezet is door de rebellen. Als zij niet ingrijpen, dan zullen er tientallen burger- en kinderslachtoffers vallen. Hij sleept zijn kompanen mee in de opdracht, maar ze komen in een hinderlaag terecht.

Als één van hen, Daniel, in een vuurgevecht omkomt volgt er een snelle ontwikkeling. De vredesmissie krijgt een ernstige knauw en er komen grote vragen aan bod, zoals die naar de morele juistheid om Nederlandse soldaten in een buitenlands oorlogsgebied heer en meester te laten spelen. Is dat niet arrogant? Waar bemoeien ze zich mee? De rebellen willen geen inmenging van buitenaf, het is immers hún land.

Deze wending in het verhaal geeft aan het optreden van Defensie een diepere betekenis. Als tegen het einde de Last Post door trompet gespeeld wordt, bij het afscheid van Daniel, dan wordt voelbaar wat zich achter de schermen afspeelt van soldaten die terugkeren van een missie. Ze hebben last, zoals Tom, van schuldgevoel, angst, slapeloosheid en maar liefst 8 procent van hen lijdt aan een posttraumatisch stresssyndroom.

De tekst is welbewust abstract gehouden en de speelstijl gestileerd realistisch. De enige geografische informatie die gegeven wordt is die van Afghanistan; jaartallen ontbreken evenals feitelijke gegevens. Nederland nam vanaf 2002 deel aan diverse vredesmachten in dat land, onder meer met de International Security Assistance Force, maar de voorstelling onthoudt zich verder van elke concrete aanwijzing. Er wordt gesproken over ‘rebellen’, maar voor het overige is de naamgeving anoniem.

Aanvankelijk lijkt De Militaire Passie op een loflied op Defensie, maar geleidelijk krijgt het verhaal meer reliëf en komt er ruimte voor twijfel en reflectie. Op verrassende wijze is het onderwerp actueel, gezien de roep vanuit politiek Den Haag om meer bewapening. Dat is een dimensie die de toeschouwer zelf moet bedenken. Het orkest, het ensemble van zangers en de cast verbeelden de strijd om rechtvaardigheid – daar draait het uiteindelijk om – met swingende stijl en zelfbewuste overtuiging, hoewel de vele Bijbelcitaten soms ook het gevoel geven dat je ongewild te gast bent bij een christelijke bijeenkomst; het is te veel van het goede en verzwakt de vertelling. Dat neemt niet weg dat deze passie voor soldaten je zeker aanspoort tot denken en, wellicht, voor betrokkenen bij welke vredesmissie dan ook en hun familieleden een genezend, zelfs helend effect heeft.