‘Ik heb nooit de ambitie gehad om alleen maar acteur te worden, of alleen maar zanger. Het ging me om het totaalplaatje’
Hij ontspant door urenlang Hollow Knight te spelen, rijdt graag met z’n motor door godverlaten oorden (Mongolië!) en staat net zo makkelijk op het podium als voor een filmcamera. Acteur Maarten Heijmans (40) is een man met vele gezichten, al is hij niet de persoon om daarover op te scheppen. ‘Het gevaar is dat je over jezelf gaat praten alsof je iets bijzonders hebt bereikt.’
Tekst Fleur Baxmeier
Fotografie Amrita Bloemen-Panday
Je bent volle bak bezig met je nieuwste project, de theatervoorstelling Maarten zingt van alles. Dat klinkt lekker eh... breed. ‘Mijn oorspronkelijke idee was om alleen nummers van Maarten van Roozendaal, Theo Nijland en Peter van Rooijen te doen. Hun werk is van zo’n hoog niveau, dan heb je het echt over het level Randy Newman, Tom Waits, Joni Mitchell. Dat is uniek voor Nederland, maar daar hebben we met z’n allen veel te weinig kennis van. Ik vind dat zonde, want je bouwt op de schouders van degene die je is voorgegaan. Zo werkt ontwikkeling. Daarom vind ik het van groot belang om juist deze artiesten te coveren, wat op sommige mensen elitair zal overkomen. Maar het gaat niet over elitair, het gaat over ware schoonheid. Na elk liedje van deze artiesten is het alsof je een heel boek hebt gelezen, een hele film hebt gezien, een heel mens hebt leren kennen. Je maakt een verhaal door, want ja, dat is gewoon wat goede shit doet. Daarom kijken we ook liever naar HBO dan naar de zoveelste Netflixserie. Omdat we meegevoerd willen worden en dat vergt vakmanschap. Dat hebben deze zangers. Dat wil ik vieren in mijn programma.’
Dus het is eigenlijk: Maarten zingt Maarten van Roozendaal, Theo Nijland en Peter van Rooijen. ‘De nadruk ligt nog steeds op die drie artiesten, maar tijdens het samenstellen dacht ik: hoe vaak krijg ik nog de kans om met een strijkorkest op een podium te staan? Moet ik niet ook dit nummer doen? En hé, dit nummer is ook wel gaaf. Het is dus een mix geworden, vandaar: Maarten zingt van alles. Ik laat met het strijkorkest – Kamerata Zuid – bijvoorbeeld een nummer van Michael Jackson horen, maar dan wel in een totaal ander arrangement dan je gewend bent. Er komt ook een nummer van Kinderen voor Kinderen voorbij, als eerbetoon aan die hele liedjestraditie. De eerste tien jaar zaten die nummers zo goed en harmonieus in elkaar. Je hoort ook mijn grote voorbeeld Het Klokhuis, waar ik zelf vanaf 2007 veel in heb gespeeld. Bij elke bezuinigingsronde op de publieke omroep wordt er weer gezegd: “De liedjes moeten weg, dat vindt de jeugd niet leuk.” Maar gelukkig zit er één persoon op de redactie die zich al jaren hard blijft maken voor het behoud van de liedjes, wat tot nu toe altijd is gelukt. Verder spelen we een nog nooit uitgebracht nummer van Ramses Shaffy, wat slechts tweehonderd mensen ooit live tijdens een concert hebben gehoord. Ik heb die opnames bemachtigd, zodat ik dat prachtige nummer voor een groter publiek kan spelen.’
Tien jaar lang heb je de nummers van Ramses Shaffy op het podium vertolkt, in navolging van je rol in de gelijknamige dramaserie Ramses. Ben je ondertussen niet een beetje klaar met hem? ‘Zijn materiaal is zo rijk, dat verveelt nooit. Ik heb wel een beetje mijn best gedaan om in dit programma weg te blijven van de grote en bekende nummers van hem. Het plan was eerst zelfs om niks van hem te doen in dit programma. Uiteindelijk zit er toch één nummer van hem in.’
Hoe diep zit Shaffy onder je huid? ‘Hij heeft grote impact gemaakt op mijn leven. De rol die ik speelde in Ramses was wel een beetje een – ik vind dit een rotwoord, maar ik ga het toch zeggen – doorbraak. Die serie heeft me op de kaart gezet, waardoor meer mensen met me wilden werken en wilden zien. Dat heeft me veel mogelijkheden gegeven, zowel op professioneel als artistiek gebied. Ik heb veel geleerd door Ramses te bestuderen, zoals het op een nieuwe manier benaderen van mijn stem. Voor die tijd zat ik vaak te hoog met mijn stem, waar ik op de Toneelschool regelmatig commentaar op kreeg. Ik deed allerlei oefeningen om mijn stem naar beneden te krijgen, maar ik had daar blijkbaar toch een specifieke motivatie voor nodig. Shaffy heeft me geleerd om mijn stem anders in te zetten, waardoor het kwartje ineens viel. Als persoon was hij natuurlijk ook heel interessant. Voor veel mensen was hij een spiritueel voorbeeld, een goeroe.’
Kenmerkend voor hem was zijn losbandige, frivole levensstijl. In hoeverre heb jij zijn onstuimigheid op het gebied van drank, drugs en vrouwen vertaald naar je eigen leven? ‘Ik ben net als Ramses heel nieuwsgierig en experimenteel aangelegd, dus ik ben me daar door de rol in de serie wel even mee gaan identificeren. Maar het is niet wie ik in de kern ben. Niet op de manier van Ramses. Hij had natuurlijk iets destructiefs in zich, door zijn jeugdtrauma. Hij was verlaten door zijn moeder en dat moest gecompenseerd worden. Hij deed dat door het leven volledig tot zich te nemen. Ik heb die compensatie niet zo nodig gehad.
‘Ik heb nooit de ambitie gehad om alleen maar acteur te worden, of alleen maar zanger. Het ging me om het totaalplaatje’
Dat teruggetrokken jochie durfde het wel aan om op een koor te gaan. Was dat een doorslaand succes? ‘Ja, dat klikte meteen. Koorzang heeft iets fantasierijks en tegelijkertijd ook iets heel sociaals. Je bent met dertig kinderen aan het zingen en creëert samen een nieuwe wereld met klanken. Dat was een schot in de roos. In diezelfde periode zag ik Michael Jackson op tv, waardoor ik dacht: ik wil ook op een podium staan. Het theatrale, de videoclips, de dansjes. Het leek me fantastisch om al die middelen in te zetten om je publiek iets voor te schotelen. Bij Het Klokhuis vond ik de liedjes, het acteren en de sketches ook geweldig. Ik heb nooit de ambitie gehad om alleen maar acteur te worden, of alleen maar zanger. Het ging me om het totaalplaatje en alles wat erbij kwam kijken.’
Heb je het jezelf daarmee moeilijk gemaakt? Mensen vinden het toch fijn om een labeltje op iemand te kunnen plakken? ‘Op de Toneelschool soms wel. De ene maand volgde ik kleinkunstworkshops, het volgende moment begon ik te twijfelen en ging ik weer acteren. De docenten zeiden vaak: “Bijt je ergens in vast en fladder niet zo rond.” Daar hadden ze ook wel een punt. Steeds maar iets anders doen kan ook een manier van vluchten zijn, maar ik vind wel dat het me een fijne carrière heeft opgeleverd. Ik verveel me nooit, werk met veel verschillende mensen aan uiteenlopende projecten en heb veel te leren. Dat is toch prachtig?’
Het klinkt als een lastige spagaat: mensenschuw zijn en toch het podium op willen. ‘Je bent op het podium heel kwetsbaar, omdat het goed moet zijn wat je doet. Als het niet goed is, dan krijg je negatieve reacties. Tegelijkertijd heb je een zekere macht, want mensen hebben een kaartje gekocht om jou te zien. Op het podium kun je afstand nemen, terwijl je in werkelijkheid juist contact wilt maken met het publiek. Het is een soort paradox. Je wilt de gezamenlijke energie voelen, maar jij bent de sjamaan van de avond, degene die het publiek meeneemt op een reis. Dat is een archetypische functie die je vervult. Je bent de verteller en dat moet je serieus nemen. Andersom moet het publiek ook hun functie van toehoorder serieus nemen.’
Doen mensen dat altijd, jou serieus nemen als verteller? ‘Niet altijd. Soms zie je verveelde mensen, of ze kijken op hun telefoon. Aan de ene kant snap ik dat, want het is niet fijn als je iets kut vindt. Maar zelfs een klotevoorstelling kan heel waardevol zijn. Je moet bereidwillig zijn om je te laten raken, dat hebben wij als artiest nodig, want ons ritueel valt of staat bij de aandacht van ons publiek. Ik heb er tijdens een tour weleens grappen – gepikt uit een show van Louis CK – over gemaakt, als ik tijdens bepaalde nummers zag dat al die telefoons weer tevoorschijn werden gehaald om te filmen of foto’s te maken. Dan zei ik: “Wisten jullie dat er een veel betere camera bestaat dan je telefoon? Het is een veel hogere resolutie dan 8K en de kleuren zijn fucking levensecht. Die camera’s zitten in je kop, je ogen zijn de beste kijkers die er bestaan en daarmee kun je ook gewoon naar dit nummer kijken in plaats van een filmpje te maken waar je nooit meer naar kijkt.” Dat vertel ik nu heel stoer, maar ik ga vanavond naar een concert in de Tolhuistuin waar ik ook wel een stukje ga filmen om aan iemand te laten zien. De crux is denk ik dat je erbij stilstaat wat het met een artiest doet als iedereen alleen maar met z’n telefoon bezig is. Mensen hebben tijdens een theatervoorstelling het gevoel dat ze gewoon naar een tv zitten te kijken. Maar het is heel anders, want jij bent een wezenlijk onderdeel van wat er op het podium gebeurt.’
Donderdag 21 november bundelen Orkest Kamerata Zuid en Maarten Heijmans hun muzikale krachten in het Muziekcentrum in Enschede!