Harm Edens haalt alles uit de kast voor lhbti-gemeenschap

Het gaat slecht met de lhbti-emancipatie. Dat constateerde tv-presentator en geboren en getogen Enschedeër Harm Edens tijdens de coronaperiode. En vier jaar later gaat het niet beter. Integendeel, zegt de bekende presentator van Dit Was Het Nieuws. „Trump stak 72 miljoen dollar in lhbti’ers zwart maken.” 

Bron: Tubantia, tekst: Bran Remie

Daarom: tijd voor bezinning. En wel op woensdag 29 januari vanaf 20.30 uur. Harm Edens presenteert dan de theaterquiz Van Flikkers tot Queers in De Kleine Willem in Enschede. Hij neemt twee uur de tijd om - in regenboogjasje - de stand van zaken door te nemen rond het lesbisch, homo, biseksueel, transgender en intersekse persoon (lhbti) zijn. In de wereld in het algemeen en in Twente en de Achterhoek in het bijzonder. Edens wordt bijgestaan door drie panelleden: producer en presentator Niels F. Rodenburg, songwriter Levi Major en zangeres Frederieke van Ierland, kortweg Fiere.

Bijzonder is dat Harm Edens bij de ‘Queer Quiz’ in de Kleine Willem ook kan putten uit zijn eigen ervaringen, die hij niet in de laatste plaats opdeed in zijn jeugd in de Enschedese woonwijk Wesselerbrink.

Kennis delen is het voornaamste doel van de avond, want ‘om te zorgen dat je iets tegen deze achteruitgang kan doen, heb je kennis van zaken nodig’. „Op welke schouders van emancipatiereuzen staan we?”, zegt Edens. ,,Die kennis raakt vergeten. Zeker als je je maar blijft voeden met de leugens die via algoritmisch gedreven kanalen worden rondgepompt.”

Het publiek is de deelnemer. Aan de hand van vragen over het verleden, het heden en de toekomst laat Edens hen weten hoe het ervoor staat met die kennis. Edens: „De interactieve avond biedt ruimte aan bezoekers om te zeggen hoe ze zich voelen. Maar het wordt ook een leuk feestje. Omdat we samenkomen.”

Heden
Een van de onderwerpen die tegenwoordig hoog op de agenda staan, is het verwijt dat ‘alles over de lhbti-gemeenschap maar door je strot wordt gepropt’. Edens kwam het tegen bij zijn eerdere quizedities. Klagers imiterend: „We hebben niets tegen gays, maar móét dat ‘gaybrapad’? Moeten transvrouwen nou op vrouwentoiletten komen?”

Edens: „Het is andersom! Door die algoritmes ga je dat hinderlijk vinden. Dan krijg je ineens van die witte rechtse club vierduizend maal te horen dat het een probleem is. Ik bedoel, als die dingen je storen, dan heb je wel een heel klein leven. Ga je zorgen maken om belangrijke zaken, zoals het klimaat.”

Voor Edens is acceptatie niet de uiteindelijke oplossing. „Acceptatie? Een jeukwoord is het”, zegt hij. „Ik praat liever over co-existentie. Acceptatie, dat doet een hogere stand bij een lagere. Wij tolereren dat je mag bestaan. We staan de minderheid toe. Nee, ik wil gelijkwaardigheid. Wij zijn er gewoon. En dat vereist emancipatie.”

Toekomst
Dat tolerantie afneemt, merkt Edens aan het programmaonderdeel ‘toekomst’. „Drie jaar geleden keken we 20 jaar vooruit, naar 2040 en verder. Nu durven we niet eens voorbij de komende twee á drie jaar te kijken. Zo slecht is het gesteld.”

Hoe ga je die uitholling van rechten in de toekomst dan te lijf? Edens vindt dat er kracht geput moet worden uit het recente en middellange verleden. De emancipatoire wapenfeiten van de lhbti-reuzen van vorige eeuw moeten volgens hem terug onder de aandacht. Voor vrijheid is geknokt, die ben je als je niks doet zo weer kwijt, zegt hij.

Dat laatste houdt hij voortdurend in gedachten. Tot vijf jaar geleden kwam hij geregeld in Enschede omdat zijn ouders daar nog woonden. Hijzelf woonde er van 1961 tot 1979. Daarna verhuisde hij naar Groningen om Nederlands te studeren, en geen rechten zoals zijn ouders graag hadden gewild.

Desinteresse
„Mijn ouders praatten niet veel met me”, zegt hij over zijn jeugdjaren in de Wesselerbrink. „Iedereen deed z’n eigen dingen. Ik was een fervent korfballer, haalde bijna de Nederlandse top. Door een blessure lukte dat niet. Maar mijn ouders zijn nooit wezen kijken. Dat was wel een beetje weinig.”

Die desinteresse doet Edens intussen geen pijn meer. „Het gaf achteraf gezien ook wel een soort vrijheid”, zegt hij. „Ze waren met zichzelf bezig, dus ik kon doen en laten wat ik wilde. Tot zekere hoogte. Want je voelde wel dat er ergens een grens was.” Maar waar precies? Edens wist lange tijd niet wat zijn ouders van zijn geaardheid zouden vinden.

Op zijn 10de wist hij al dat hij op mannen viel, maar dat heeft hij z’n hele middelbareschooltijd voor zichzelf gehouden. „Intussen had ik wel vriendinnetjes, want ik moest met al die hormonen toch ergens naartoe. Soms hele knappe, want er stond voor mij toch niks op het spel. Ik nam er ooit eentje mee naar huis. Toen ze weer weg was zei mijn moeder: ‘Dat is je type niet’. Ik dacht: ‘Je moest eens weten’.”

Kruisverhoor
Toen z’n studie goed verliep en er verder niet veel op hem was aan te merken, kwam hij naar eigen zeggen vrij klassiek uit de kast. Hij vertelde het aan z’n moeder. Die deelde het met z’n vader en een soort kruisverhoor volgde. „Weet je het zeker’ en dat soort vragen”, zegt Edens. „Als je je hele jeugd nauwelijks met je ouders communiceert, is het wel heel raar dat je dat soort persoonlijke dingen met elkaar moet bespreken.”

Nog vreemder was dat er in de jaren daarna nooit meer over Harms geaardheid en relaties gesproken werd met z’n ouders. „Toen de aidsepidemie in 1983, 1984 uitbrak, zei ik tegen mijn ouders dat ze daar altijd dingen over konden vragen. Ze hebben er nooit iets mee gedaan. Ook toen ik andere Harm (z’n vriend heet ook Harm en ze zijn nu 42 jaar samen, red.) mee naar huis nam, was die er, en meer niet. Het enige dat mijn moeder ooit zei na een gaygrap in Dit Was Het Nieuws: ‘Dat soort dingen kun je beter niet zeggen op tv want als het weer oorlog wordt dan weten ze je te vinden.’”

Lang was dat een overdreven angstige opmerking, vindt hij. Maar daarvan is hij teruggekomen. „Zeker de laatste jaren is die opmerking niet overdreven meer”, zegt hij, daarbij ook wijzend op ‘Trump en zijn haatcampagnes’. „Trump stak 72 miljoen dollar in lhbti’ers zwart maken.” Toch blijft hij strijdbaar. Mede dankzij de ‘Queer Quiz’, zo blijkt. „We leren met elkaar, interactief, over het lhbti-verleden en kijken naar de toekomst. En om de moed erin te houden, maken we er een feestje van.”