De Opera

De Nederlandse Reisopera, huisbespeler van het Wilminktheater

De Nederlandse Reisopera uit Enschede maakt al meer dan 55 jaar operavoorstellingen voor alle grote theaters in heel Nederland. De Reisopera is heel bijzonder. Er zijn in Nederland maar 3 operagezelschappen en alleen bij de Reisopera zijn alle werkplaatsen en repetitiezalen in één gebouw te vinden. Er wordt gezongen en gespeeld en er worden heel grote decors gemaakt. Ook alle kostuums worden in het gebouw aan de Perikweg in Enschede gemaakt. Net als de pruiken en alle kleine spullen (die we ‘rekwisieten’ noemen). Als alle spullen voor een voorstelling klaar zijn, worden ze in vijf vrachtwagens geladen. De zangers en orkestleden stappen in de Reisoperabus en dan gaat de voorstelling een aantal weken op ‘tournee’ door heel Nederland!

Wat is opera?
Een opera is een toneelstuk met muziek. De spelers in een opera praten niet, maar zingen; het zijn zangers. Meestal is het stuk van het begin tot het einde gezongen. Dat lijkt misschien gek, maar door te zingen kun je beter duidelijk maken of je heel blij of juist heel verdrietig bent. Je hoeft niet eens de woorden te kunnen verstaan, want je hoort het onmiddellijk.

Meestal zorgt een orkest voor de instrumentale begeleiding van een opera. Het orkest zit vóór het toneel, in een lager gedeelte van de zaal. Dan kan het publiek alles goed zien. De plek waar het orkest zit noemen we de orkestbak.

Waar gaat opera over?
Er zijn heel veel verschillende soorten operaverhalen. Er zijn bekende sprookjes bij, zoals bijvoorbeeld Sneeuwwitje. Of het zijn verhalen van lang geleden, uit de tijd van de Romeinen of de middeleeuwen, maar ook van verhalen uit onze eigen tijd kun je een opera maken. Het verhaal is wel belangrijk, maar in een opera gaat het vooral over gevoelens van mensen. Een gevoel van liefde of van haat bijvoorbeeld. In sommige opera’s loopt het slecht af met de belangrijkste personen, maar er zijn ook opera’s die een vrolijk eind hebben.

Is opera iets van vroeger?
Nee hoor! Toen opera vierhonderd jaar geleden werd bedacht, was een gezongen verhaal met kostuums en decors iets nieuws. Maar ook nu worden er nog veel opera’s gemaakt. De muziek van een opera hoeft dan ook niet altijd klassiek (van vroeger) te zijn. Er zijn ook opera’s met heel moderne computermuziek of popmuziek.

In een opera is meer te beleven dan bij een gewoon toneelstuk. Aan de muziek kun je bijvoorbeeld horen of het spannend gaat worden. In een film is muziek ook heel belangrijk; daar kun je ook aan de muziek horen wat er gaat gebeuren.

Maar opera is bedacht in een tijd dat er nog geen film bestond. Er was zelfs geen elektriciteit. Vandaar dat in een opera alle zangers en instrumenten zonder versterking en dus zonder microfoon zingen en spelen. Dat is dus een belangrijk verschil met een musical, waarin de zangers wel met microfoons zingen.

Waarom zingen ze in een opera anders?
In een opera moet je je stem op een speciale manier gebruiken. Dat is nodig om zonder microfoon een grote theaterzaal te vullen met geluid. Dat is geen kwestie van hard zingen, maar van het maken van een mooie, volle klank. Bij veel operazangers gaat door deze zangtechniek de stem een beetje golven. Dat noemen we vibrato. Veel instrumenten doen dat ook. Luister maar eens iemand die viool speelt.

In een opera krijgen alle belangrijke personen minstens één eigen aria. Dat is een lied waarin zij zingen hoe zij zich voelen. Eigenlijk net zoals in popmuziek. In popliedjes wordt meestal ook maar één gevoel bezongen: ik hou van jou, bijvoorbeeld. Soms zingen twee zangers samen. Dat noemen we een duet. Natuurlijk kun je met nog meer mensen samen zingen. Drie (trio) of vier (kwartet), maar ook kan een heel koor zingen in een opera. Soms staan er wel 80 zingende mensen tegelijk op het podium.

Waarom kan ik de zangers niet verstaan?
Er bestaan opera’s die geschreven zijn in het Nederlands, maar dat zijn er niet veel. De meeste opera’s komen uit andere landen. Vooral in Italië werden veel opera’s gemaakt. Maar er zijn ook opera’s in het Frans, Duits, Engels en het Russisch. Eigenlijk in bijna elke taal. Gelukkig is bij een opera altijd boventiteling aanwezig, zodat je precies kunt lezen wat ze zingen. Deze boventiteling hangt boven het toneel, dat zegt het woord al.

Wat vinden liefhebbers zo mooi aan opera?
Er zijn natuurlijk liefhebbers die van een opera houden vanwege het verhaal. Opera is natuurlijk een soort toneelstuk. Maar de meeste mensen komen voor de muziek. De aria’s van de belangrijkste personen zijn vaak ontroerend. Er zijn zelfs mensen die tranen in hun ogen krijgen wanneer een mooie aria wordt gezongen (echt waar!). Veel liefhebbers genieten ook van de decors en de kostuums op het toneel. Opera’s van lang geleden worden vaak gespeeld in kostuums uit die tijd. Er is dus van alles te zien.

Waarom duren opera’s soms erg lang?
Iets zingen duurt nu eenmaal langer dan iets zeggen. Bovendien herhalen de zangers in een opera heel vaak hun tekst. Dan versta je het beter. Maar ook het gevoel dat ze proberen uit te drukken, wordt dan duidelijker. In popsongs gebeurt het ook vaak dat hele zinnen worden herhaald.

In een opera moeten natuurlijk alle zangers hun eigen aria kunnen zingen, dat kost ook veel tijd. En dan zijn er nog de stukken waarin ze samen gaan zingen. Opera’s van lang geleden duren vaak ook erg lang, omdat het publiek de hele avond in het theater wilde zijn. Een duur kaartje kopen voor een opera van maar één uur was natuurlijk niet interessant.

Over opera maken is veel te vertellen, maar beter is het om zelf te komen kijken bij een operabedrijf. Dan zie je hoe decors en kostuums worden gemaakt en waar zangers de opera instuderen. In Enschede maakt de Nederlandse Reisopera al bijna zestig jaar opera’s voor heel veel theaters in Nederland. Je kunt vragen of je daar eens mag komen kijken.

Op YouTube kun je verschillende clips vinden met bekende opera muziek waarbij animaties zijn gemaakt.