Benny in contact met zijn kwetsbaarheid

‘Ik heb nog nooit aan een voorstelling gewerkt waar alles zó goed is voorbereid’, lacht Daniël aan het begin van het gesprek. ‘Ik weet niet hoe het bij andere regisseurs is, maar bij film moet alles tot in de puntjes voorbereid zijn’, verklaart Shady. ‘Er is geen tijd om op de dag zelf te bedenken hoe je het wilt. Ook nu heb ik alles voorbereid, maar ik sta wel helemaal open om het los te laten en te zoeken naar wat werkt en wat niet. Ik ervaar hier een mate van vrijheid die je in film bijna niet hebt. Ik ben echt aan het genieten als regisseur.’

Toch was het geen lang gekoesterde droom van Shady om ooit een theatervoorstelling te maken. Hij begon er pas over na te denken toen hem de vraag werd gesteld door Orkater. ‘Ik had net de opnames van Crypto Boy afgerond, toen ik koffie ging drinken met Wieke ten Cate, de artistiek leider van Orkater. Ik dacht dat het was omdat ze mij als regisseur voor een voorstelling wilde vragen, maar in plaats daarvan nodigde ze mij uit om zelf iets te komen maken. Ik voelde meteen de uitdaging, én het vertrouwen. Toen wist ik dat ik eigenlijk niet kon weigeren.’ 

Maar Shady had wel een duidelijke voorwaarde. Hij zou het samen met Daniël doen. ‘Ik ken Daniël al sinds onze debuutfilm De Libi. Daarna hebben we nog een film gemaakt samen. Toen Daniël in De Gliphoeve van Orkater speelde, ging ik kijken als vriend. Maar ik was zo gegrepen door die voorstelling, door wat muziektheater kon zijn, en door Daniël, die ook een hele goede theateracteur bleek te zijn. Zijn energie, hoe hij het publiek inpakt… Ik had in de De Gliphoeve iets gezien en gevoeld wat me heel sterk is bijgebleven. Ik weet dat ik toen dacht: als ik ooit theater ga maken is het met Daniël.’ 

Daniël hoefde niet lang na te denken toen Shady hem belde. ‘Shady is mijn absolute lievelingsregisseur. Met hem is het allemaal begonnen. Hoe hij regisseert klopt precies bij hoe ik heb leren spelen. Het klikt gewoon. Ik denk niet dat het had uitgemaakt wat hij me had gevraagd. Al had hij mij midden in de nacht gebeld, ik zou sowieso daar zijn.’ 

‘Hij belde misschien ook om mijn vertrouwen te vragen. Maar ik dacht alleen maar: eindelijk! Eindelijk komt er een nieuw perspectief naar het theater, het perspectief waar iedereen zo naar op zoek is. Shady gaat ons die nieuwe dimensie kunnen geven. De drie films die hij heeft gemaakt zijn echt verhalen van nu. Het zijn een soort tijdsdocumenten. Deze voorstelling voegt daar weer een nieuw deel aan toe. Dat vind ik het mooist aan zijn werk: het vertegenwoordigt de tijd waarin we nu leven.’ 

Masculiniteit en kwetsbaarheid

Daniël speelt het titelpersonage van de voorstelling, Benny Simons, een jonge man die het publiek ontmoet net nadat hij is overleden. We volgen hem in de dagen tussen zijn overlijden en crematie in. Vanuit een tussenwereld ziet Benny hoe de mensen om hem heen verder leven na zijn dood. 

Inspiratie voor deze vorm kreeg Shady bij het lezen over een aantal dodelijke geweldsincidenten onder jongeren. ‘Ik vroeg mij steeds af waar die overleden jongen dan nu is, waar iedereen op het nieuws over praat. Wat denkt en voelt hij nu? Dat gegeven kennen we ook van sommige culturen, dat de geest na overlijden nog een tijdje ronddwaalt.’ 

‘Ik ben niet zo lang geleden vader geworden van een zoon. Toen ik wist dat ik een kind ging krijgen was ik veel bezig met de hardheid van de wereld en het geweld dat jonge mensen elkaar aandoen. Het thema van de voorstelling komt voort uit hoe het is om als man op te groeien met bepaalde ideeën en verwachtingen van wat het is om een man te zijn.’

‘De voorstelling is niet autobiografisch, maar wel heel persoonlijk, omdat dit ook een belangrijk thema is in mijn eigen leven. Ik was als kind heel gevoelig – nog steeds denk ik, anders kan je dit werk niet doen, daarom omarm ik het ook. Maar thuis en later op de middelbare school heb ik daar wel mee geworsteld, dat je die gevoeligheid niet zomaar altijd kan laten zien. Ik heb geleerd mij te schamen voor mijn zachte kant, mijn kwetsbaarheid. Maar binnen in mij zit een klein kind, dat daardoor nooit echt de ruimte heeft gekregen.’  

‘Benny heeft vanuit de harde opvoeding van zijn vader geleerd om sterk en hard te zijn, weinig emotie te laten zien, dominantie, trots, ego, al die dingen. Aan het begin van de voorstelling is hij nog volledig overtuigd van deze ideeën. Maar gedurende het stuk begint hij steeds meer te twijfelen. Hij vraagt zich af of hij wel echt deze man is en gaat op zoek naar dat kleine jongetje in hemzelf om weer in contact te komen met zijn eigen kwetsbaarheid.’

‘Het is een voorstelling over mannelijkheid’, vult Daniel aan, ‘maar het is ook een universeel verhaal. Ik vind ook dat je die verantwoordelijkheid hebt als theatermakers, om iedereen te bereiken. Daar haal ik als acteur ook de meeste voldoening uit. Dat doe je niet alleen met het verhaal en het thema, maar met alle knoppen die je kan indrukken om voor vuurwerk te zorgen. Dit stuk doet dat heel erg. Ik heb tijdens het maken de hele tijd het gevoel dat ik eigenlijk in het publiek zou willen zitten. Het is ook echt een stuk waarmee we een nieuw publiek aanspreken.’ 

Schrijven voor theater

Een van die knoppen is de tekst, die Shady samen met zijn zus Ashgan El-Hamus schreef. ‘Ashgan schrijft en regisseert ook voor film en we wilden eigenlijk al heel lang iets maken samen.’ Wel was het voor beide filmschrijvers nieuw om voor theater te schrijven. ‘Daarin moesten we onszelf ook opnieuw uitvinden. Maar wat ik mooi vind is dat een theatertekst veel rijker mag zijn, poëtischer. De tekst doet meer werk dan bij film. Daar wil je de dialogen vrij minimaal en realistisch houden. Ik moet eerlijk bekennen dat ik het moeilijk vond om voor theater te schrijven, maar ook heel erg leuk.’ 

‘Ik vind Ashgan een hele goede schrijver. Daarnaast vond ik het heel belangrijk om een vrouwelijk perspectief aan dit thema toe te voegen. Want hoe is het om als vrouw op te groeien in een wereld waarin mannen met deze dingen worstelen? Die worsteling heeft net zo goed invloed op vrouwen. Daar hebben we het veel over gehad tijdens het schrijven.’

‘Naast Benny zien we daarom ook het verhaal van zijn moeder en vriendin, twee vrouwen in verschillende levensfases die elk op hun eigen manier met deze gebeurtenis moeten omgaan. Samen met het verhaal van de vader (die al vroeg is vertrokken) en het broertje (waar Benny toen als een vader voor moest zijn) is het ook een universeel verhaal over familie, en de trauma’s die generaties aan elkaar doorgeven.’ 

‘Toch is het geen zware voorstelling. Met het schrijven van de tekst hebben we ook echt gezocht naar humor en tempo. Er zit veel dynamiek en energie in. Ook vanwege de muziek.’ 

Muzikale binnenwereld

Shady groeide op met hiphop. Tijdens zijn eerste bijbaan op de afdeling Roots & Internationaal van een grote platenzaak ontdekte hij alle genres en stijlen waar de hiphop uit voortgekomen is. Het is deze muziek waar hij het meest van houdt en die daarom een belangrijke rol moest krijgen in de voorstelling.

‘Ik moest denken aan de muziek van de band Sault, een kruising van moderne jazz en instrumentale funky hiphop. Toen ben ik gaan zoeken of er ook zo’n soort scene is in Amsterdam. Zo ben ik bij Yasper Molle uitgekomen als componist. Hij begreep mijn referenties meteen en snapte welke sfeer ik zocht. Ook voor hem is het zijn eerste theaterproject. Dat vind ik heel leuk. We brengen echt een nieuw, fris team.’ 

‘Op basis van de tekst hebben we samen schetsen gemaakt voor de muziek. Het is een mix geworden van uptempo, opzwepend, klein en gevoelig. De muziek draagt het gevoel van de voorstelling en volgt daarbij de binnenwereld en de boog van Benny.’ 

‘Toen we gisteren wat lieten horen aan de acteurs begonnen ze helemaal te glunderen. Bij een van de acteurs zag ik gewoon vallen: ah, dus dit bedoel je! Daardoor staan we vandaag ook weer allemaal anders op de vloer.’ Daniel: ‘En ook dat is een verschil met film, waar de muziek pas in de edit komt. In het theater kan je je als acteur laten voeden door de muziek. Dat bepaalt meteen de vibe van de scene.’

Een soort laboratorium

‘Ik ben Orkater dankbaar voor de ruimte en het vertrouwen’, vertelt Shady. ‘Het is hier een soort laboratorium dat volledig is ingericht op creativiteit en experiment. Dat spreekt mij enorm aan, die houding van kom iets maken, geef alles wat je voelt en probeer dat zo goed mogelijk te doen, meer niet. Veel plekken, zeker ook in de filmwereld, willen toch dat je op safe speelt. Hier niet. Hier wordt dat risico juist aangemoedigd. Ik merk dat mij dat enorm veel geeft.’

Daniel: ‘Orkater is een fantastische plek en ik gun ze de wereld. De hele subsidiesituatie is voor mij daarom een extra motivatie om echt iets moois neer te zetten en als acteur dat podium te pakken om te laten zien hoe goed, belangrijk en vernieuwend de voorstellingen van Orkater zijn. Deze voorstelling gaat dat ook allemaal zijn. Normaal gesproken moet je niet te vroeg juichen in het proces, maar schrijf maar op dat ik dat heb gezegd, want ik weet het gewoon zeker.’